OBJAWY ZABURZEŃ PRZETWARZANIA SENSORYCZNEGO (INTEGRACJI SENSORYCZNEJ, SI)

Objawy zaburzeń SI - opracowanie: Joanna Korczak-Grochowska⁽¹⁾

Czy Twoje dziecko potrzebuje wsparcia terapii Integracji Sensorycznej (dr Jean Ayres) ? Zapoznaj się z możliwymi objawami zaburzeń SI.

OBJAWY ZABURZEŃ SI - DZIECKO W PIERWSZYM ROKU ŻYCIA

Częsty, czasem niemal bezustanny płacz
Niemal całkowity brak płaczu
Zbyt duża ilość snu
Za mało snu, tylko krótkie drzemki, budzenie się w nocy, problemy z zasypianiem
Nie lubi być owijane w kocyk czy becik
Uspokaja się tylko mocno owinięte w kocyk czy becik
Lubi dotyk tylko niektórych materiałów
Przeszkadzają mu nagłe i głośne dźwięki (może reagować wtedy nerwowym krzykiem lub płaczem)
Wydaje się nie zauważać nawet głośnych dźwięków
Odwraca wzrok od jaskrawych kolorów i światła
Niczego się nie boi
Boi się prawie wszystkiego
Nie lubi być dotykane i przytulane
Domaga się ciągłego dotykania i przytulania
Gdy jest boso nie jest w stanie znieść dotyku dywanu, podłogi, trawy, piasku, itp.
Ważne etapy rozwoju są opóźnione lub nigdy się nie pojawiły (np. obracanie się z pleców na brzuszek

i odwrotnie, chwytanie zabawki, samodzielne siadanie, raczkowanie, samodzielne ssanie, śledzenie

wzrokiem twarzy i przedmiotów, próby zdejmowania skarpetek lub czapeczki, itp. - mogą to być również objawy zaburzeń SI)

Bardzo negatywnie reaguje na niektóre bodźce dotykowe, smaki lub zapachy (np. wymiotuje lub krzyczy)
Bardzo potrzebuje niektórych wrażeń zmysłowych, np. bujania, skakania lub uderzania w ściany, meble

lub inne osoby, upadania na podłogę

Bardzo negatywnie reaguje na niektóre odczucia zmysłowe, np. bujanie, kręcenie się na karuzeli, skakanie
Jest niezbyt zainteresowane twarzami
Nie interesują je zabawy typu „a kuku”, uśmiechanie się, robienie śmiesznych min itp.
Rzadko nawiązuje kontakt wzrokowy
Nie gaworzy lub gaworzy bardzo niewiele
Bardzo trudno je uspokoić (nie przynosi efektu np. kołysanie, noszenie na rękach, śpiewanie, przytulanie, masowanie)
Bardziej jest zainteresowane przedmiotami niż ludźmi
Zachowuje się, jakby było głuche
Bardzo dużo mówi, niemal bez przerwy
Bawi się tylko jedną lub dwiema zabawkami i zawsze w taki sam sposób (np. przyciskanie jakiegoś guzika

w zabawce lub zderzanie dwóch przedmiotów)

ZABURZENIA SI - DZIECKO W DRUGIM I TRZECIM ROKU ŻYCIA

Często miewa gwałtowne napady złości (wynikające z nadmiernego przytłoczenia bodźcami zmysłowymi)
Bardzo potrzebuje niektórych bodźców zmysłowych (dźwięków, zapachów, smaków, bodźców dotykowych lub określonych ruchów, np. bujania, skakania lub uderzania)
Bardzo negatywnie reaguje na niektóre bodźce zmysłowe (dźwięki, dotyk różnych materiałów i faktur, zapachy, smaki, rodzaje ruchu, np. bujanie lub ruchy obrotowe)
Jest nadmiernie ruchliwe (często jest to również objaw zaburzeń SI)
Wydaje się być zbyt spokojne
Miewa częste problemy ze snem:

- sypia nieregularnie

- rano budzi się zawsze o tej samej godzinie, niezależnie od tego, kiedy zasnęło

- ma problemy z zasypianiem

- często się budzi w ciągu nocy

Uwielbia niektóre dźwięki lub ich nie znosi
Jest bardzo wrażliwe na dźwięki
Nie lubi obecności dużej liczby osób
Nie lubi być dotykane i przytulane
Ciągle czegoś lub kogoś dotyka
Bardzo negatywnie reaguje na niektóre bodźce dotykowe, smaki lub zapachy (np. wymiotuje lub krzyczy)
Unika zabaw plastycznych z użyciem rąk (np. plastelina, glina, farby, piasek itp.) - tego typu objawy zaburzeń SI bardzo utrudniają przyszłą edukację szkolną
Wygląda na tak zaangażowane w wykonywaną czynność, że niczego poza tym nie zauważa
Kolejne etapy rozwoju ruchowego są opóźnione lub występują problemy z ich osiągnięciem
Nie bawi się zabawkami, które wymagają sprawnych dłoni
Ma trudności z samodzielnym jedzeniem (np. nie umie trafić do ust łyżeczkę lub kubkiem)
Bardziej interesują je dorośli niż inne dzieci
Niezbyt interesują je twarze
Nie interesują je zabawy typu „a kuku”, uśmiechanie się, robienie śmiesznych min itp.
Bardzo łatwo się rozprasza
Potrafi się w niespotykany sposób koncentrować na niektórych czynnościach
Rzadko pokazuje przedmioty palcem lub wcale tego nie robi
Zbyt dużo albo zbyt mało mówi
Rzadko nawiązuje kontakt wzrokowy
Czuje się niepewnie w nowych sytuacjach (dłużej niż mogłoby się to zdarzyć „normalnie”)
Nie lubi zmian i potrzebuje stałych, powtarzalnych czynności (jeżeli jest inaczej, reaguje płaczem i napadami złości)
Jego twarz wyraża mało emocji
Mówi monotonnym głosem
Bawi się tylko kilkoma wybranymi zabawkami, zawsze w taki sam sposób
Interesuje je jeden temat, nie zauważa niczego poza nim

OBJAWY ZABURZEŃ SI - DZIECKO W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

Nadmiernie się denerwuje i niepokoi
Często miewa gwałtowne napady złości (wynikające z nadmiernego przytłoczenia bodźcami zmysłowymi)
Ma wysoką tolerancję na ból
Ma niską tolerancję na ból
Miewa problemy ze snem:

- sypia nieregularnie

- rano budzi się zawsze o tej samej godzinie, niezależnie od tego, kiedy zasnęło

- ma problemy z zasypianiem

- często się budzi w ciągu nocy

Jest nadmiernie ruchliwe
Wydaje się być zbyt spokojne
Bardzo potrzebuje niektórych bodźców zmysłowych (dźwięków, zapachów, smaków, bodźców dotykowych lub określonych ruchów, np. bujania, skakania lub uderzania)
Bardzo negatywnie reaguje na niektóre bodźce zmysłowe (dźwięki, dotyk różnych materiałów

i faktur, zapachy, smaki, rodzaje ruchu, np. bujanie lub ruchy obrotowe)

Przeszkadzają mu niektóre ubrania, metki, dotyk (tego typu objawy zaburzeń SI bardzo utrudniają codzienne funkcjonowanie)
Jest wybredne podczas posiłków:

- mocno pożąda lub nie może znieść niektórych smaków, określonej konsystencji lub temperatury pokarmu

- nie czuje, kiedy jest najedzone

- ma kłopoty z przyswajaniem niektórych pokarmów, łatwo się krztusi i wymiotuje

- ma kłopoty z żuciem

Jest bardzo wrażliwe na hałas w swoim otoczeniu
Nie zwraca uwagi nawet na nagły hałas w swoim otoczeniu
Ma kłopoty z koncentracją uwagi
Silnie pożąda niektórych czynności:

- skakanie, chodzenie po schodach, podnoszenie lub pchanie ciężkich przedmiotów

- bujanie się, obracanie, huśtanie, ślizganie

- nie może się powstrzymać przed ciągłym dotykaniem wszystkich i wszystkiego, potrzebuje dotyku konkretnych powierzchni

Nie jest w stanie znieść niektórych czynności:

- skakanie, chodzenie po schodach, podnoszenie lub pchanie ciężkich przedmiotów

- bujanie się, obracanie, huśtanie, ślizganie

- dotyk innych osób lub określonych materiałów i przedmiotów

Ciągle się ślini
Ma silną potrzebę korzystania z określonych sprzętów na placu zabaw
Ma awersję do konkretnych sprzętów na placu zabaw
Żuje ubrania, kocyk, zabawki, itp.
Ma trudności z samoobsługą - ubieraniem (zwłaszcza zapinaniem guzików, sznurowaniem butów), myciem, jedzeniem
źle znosi czesanie, mycie głowy, podczas mycia zębów miewa odruch wymiotny
Ma trudności z czynnościami manualnymi (jedzeniem, piciem, rysowaniem, cięciem nożyczkami itp.)
Unika zabaw plastycznych z użyciem rąk (np. plastelina, glina, farby, piasek itp.)
Ma kłopoty z równowagą i koordynacją (np. jazdą na trójkołowym rowerku, pchaniem lub ciągnięciem wózka, kopaniem poruszającej się piłki itp.)
Ma chorobę lokomocyjną
Ma kłopoty z używaniem prawej ręki i nogi po lewej stronie ciała i odwrotnie
Ma nieprawidłową postawę ciała lub wady postawy
Ma kłopoty z równowagą i koordynacją
Przejawia duży lęk przed upadkiem lub wysokością
Wchodząc lub schodząc po schodach częściej niż inne dzieci trzyma się poręczy, niepewnie stawia nogi
Nagłe dotknięcie lub lekkie popchnięcie z tyłu wywołuje u dziecka "reakcję alarmową" niewspółmierną do siły bodźca,
Wchodzi po schodach dostawiając nogi do siebie na każdym stopniu
Często się potyka, przewraca, wpada na coś lub z czymś się zderza
Długo i z dużym wysiłkiem uczy się nowych aktywności fizycznych np. jazdy na rowerze, pływania, czasem mimo wysiłku nie udaje mu się ich opanować
Potyka się i upada częściej niż rówieśnicy, prawie zawsze ma jakiś siniak czy zadrapanie
Ma trudności z rzucaniem i łapaniem piłki
Podczas gimnastyki lub rytmiki wielu ćwiczeń nie jest w stanie wykonać, również podczas swobodnych zabaw ruchowych nie może dotrzymać kroku rówieśnikom
Ma słabe wyczucie odległości - często staje zbyt blisko innych ludzi czy przedmiotów
W porównaniu do innych dzieci czy wymogów sytuacji porusza się zbyt szybko lub za wolno
Nie lubi baraszkowania z rodzicami lub rodzeństwem, nie lubi turlać się po podłodze, podskakiwać, robić fikołków
Często spada z krzesła
Buja się na krześle
Nie lubi karuzeli, huśtawki - miewa potem mdłości
Okazuje niepokój, gdy musi oderwać nogi od podłoża, np. wejść na wysokie schody, na drabinkę, usiąść na wysokim stołku
Wygląda na zbyt wiotkie, słabe mięśniowo
Wydaje się być zbyt sztywne, napięte
Ruchy dziecka są niezgrabne - zbyt zamaszyste, kanciaste
Często przytrafiają mu się przykre przygody np. rozlanie napoju, strącenie przedmiotu ze stołu, rozsypanie cukru itp.
Często się potyka, przewraca
Często chodzi na palcach
Woli towarzystwo dorosłych od innych dzieci
Woli bawić się z dużo młodszymi dziećmi lub samodzielnie
Ma kłopoty z modulacją głosu (wciąż mówi za głośno lub za cicho)
Używa monotonnego głosu
Mówi w dziwnym rytmie
Wciąż zadaje pytania, ale często nie czeka na odpowiedź
Rzadko nawiązuje kontakt wzrokowy
Ma wahania nastroju, łatwo przechodzi od śmiechu do płaczu
Często wchodzi w konflikty z innymi dziećmi
Rzadko pokazuje coś palcem
Lubi, żeby wszystko działo się według ustalonego planu, nie lubi zmian (w przeciwnym razie reaguje lękiem lub napadami złości)
Jest nadwrażliwe emocjonalnie, często się obraża
Nawet drobne urazy wywołują gwałtowną reakcję i długotrwałe narzekania
Trudno jest je nakłonić do współpracy z dorosłym lub współdziałania z innymi dziećmi, jest uparte
Poproszone o coś często albo się z tym opóźnia, albo w ogóle zapomina o wykonaniu
W nowym miejscu dziecko czuje się zagubione, potrzebuje sporo czasu by zdobyć orientację

w otoczeniu

Jest słabe fizycznie, szybko się męczy
Ma obniżoną odporność, często choruje
Bawi się tylko kilkoma wybranymi zabawkami, zawsze w ten sam sposób
Ma ograniczone zainteresowania - poświęca uwagę tylko jednemu tematowi, ignorując wszystko poza nim

DZIECKO W WIEKU SZKOLNYM - MOŻLIWE OBJAWY ZABURZEŃ SI

Nadmiernie się denerwuje i niepokoi
Często miewa gwałtowne napady złości (wynikające z nadmiernego przytłoczenia bodźcami zmysłowymi)
Jest nadmiernie lub niedostatecznie wrażliwe na ból
Jest nadmiernie lub niedostatecznie wrażliwe na temperaturę
Przez większość czasu zachowuje się w sposób nieopanowany i niekontrolowany
Przez większość czasu czuje się kompletnie zagubione
Miewa częste problemy ze snem:

- sypia nieregularnie

- rano budzi się zawsze o tej samej godzinie, niezależnie od tego, kiedy zasnęło

- ma problemy z zasypianiem

- często się budzi w ciągu nocy

Bardzo potrzebuje niektórych bodźców zmysłowych (dźwięków, zapachów, smaków, bodźców dotykowych lub określonych ruchów, np. bujania, skakania lub uderzania)
Bardzo negatywnie reaguje na niektóre bodźce zmysłowe (dźwięki, dotyk różnych materiałów

i faktur, zapachy, smaki, rodzaje ruchu, np. bujanie lub ruchy obrotowe)

Przeszkadzają mu niektóre ubrania, metki, dotyk
źle znosi czesanie, mycie głowy, podczas mycia zębów miewa odruch wymiotny
Jest wybredne podczas posiłków:

- mocno pożąda lub nie może znieść niektórych smaków, określonej konsystencji lub temperatury pokarmu

- nie czuje, kiedy jest najedzone

- ma kłopoty z przyswajaniem niektórych pokarmów, łatwo się krztusi i wymiotuje

- ma kłopoty z żuciem

Jest bardzo wrażliwe na hałas w swoim otoczeniu
Nie zwraca uwagi nawet na nagły hałas w swoim otoczeniu
Silnie pożąda niektórych czynności:

- skakanie, chodzenie po schodach, podnoszenie lub pchanie ciężkich przedmiotów

- bujanie się, obracanie, huśtanie, ślizganie

- nie może się powstrzymać przed ciągłym dotykaniem wszystkich i wszystkiego, potrzebuje dotyku konkretnych powierzchni

Nie jest w stanie znieść niektórych czynności:

- skakanie, chodzenie po schodach, podnoszenie lub pchanie ciężkich przedmiotów

- bujanie się, obracanie, huśtanie, ślizganie

- dotyk innych osób lub określonych materiałów i przedmiotów

Ma kłopoty z równowagą i koordynacją
Przejawia duży lęk przed upadkiem lub wysokością
Wchodząc lub schodząc po schodach częściej niż inne dzieci trzyma się poręczy, niepewnie stawia nogi
Nagłe dotknięcie lub lekkie popchnięcie z tyłu wywołuje u dziecka "reakcję alarmową" niewspółmierną do siły bodźca
Wchodzi po schodach dostawiając nogi do siebie na każdym stopniu
Często myli stronę prawą i lewą, w obrębie własnego ciała, w otaczającej przestrzeni
Niektóre dźwięki bardzo mu przeszkadzają
Wciąż dotyka innych dzieci lub przedmiotów
Często mówi, że inne dzieci je dotykają lub popychają
Nie potrafi skupić na czymś wzroku ani uwagi
Siedząc na krześle osuwa się na nim, próbuje się kłaść, opiera się na ławce, podciąga nogi na krzesło
Podczas dłuższego siedzenia ma trudności utrzymaniem głowy w pozycji pionowej, podpiera ją ręką, kładzie się na stoliku itp.
Ma nieprawidłową postawę ciała
Buja się na krześle
Wygląda na zbyt wiotkie, słabe mięśniowo
Wydaje się być zbyt sztywne, napięte
Ruchy dziecka są niezgrabne - zbyt zamaszyste, kanciaste
Często się potyka, przewraca
Często przytrafiają mu się przykre przygody np. rozlanie napoju, strącenie przedmiotu ze stołu, rozsypanie cukru itp.
Nie może znieść widoku, zapachu lub smaku niektórych potraw
Pod wpływem dotyku niektórych powierzchni krztusi się lub robi mu się niedobrze (czasem nawet wymiotuje)
Nie toleruje różnych rodzajów ubrań (dotyku materiału lub wydawanych dźwięków)
Cierpi na chorobę lokomocyjną
Często się potyka, przewraca, wpada na coś lub z czymś się zderza
Długo i z dużym wysiłkiem uczy się nowych aktywności fizycznych np. jazdy na rowerze, pływania, czasem mimo wysiłku nie udaje mu się ich opanować
Potyka się i upada częściej niż rówieśnicy, prawie zawsze ma jakiś siniak czy zadrapanie
Ma trudności z rzucaniem i łapaniem piłki
Podczas gimnastyki lub rytmiki wielu ćwiczeń nie jest w stanie wykonać, również podczas swobodnych zabaw ruchowych nie może dotrzymać kroku rówieśnikom
Ma słabe wyczucie odległości - często staje zbyt blisko innych ludzi czy przedmiotów
W porównaniu do innych dzieci czy wymogów sytuacji porusza się zbyt szybko lub za wolno
Nie lubi baraszkowania z rodzicami lub rodzeństwem, nie lubi turlać się po podłodze, podskakiwać, robić fikołków
Nie lubi karuzeli, huśtawki - miewa potem mdłości
Okazuje niepokój, gdy musi oderwać nogi od podłoża, np. wejść na wysokie schody, na drabinkę,

usiąść na wysokim stołku

Często chodzi na palcach
Ma problemy z realizacją ustalonych celów i planów
Ma problemy w kontaktach towarzyskich
Zachowuje się impulsywnie
Ma kłopoty podczas posiłków – z rozplanowaniem posiłku w czasie, otwieraniem opakowań, „porządnym” jedzeniem
Potrzebuje pomocy i kontroli dorosłych w różnych sferach (np. nauka, organizacja czasu, relacje z innymi ludźmi)
Jest nadmiernie aktywne, bardzo ruchliwe
Wydaje się być zbyt spokojne
Wciąż zadaje pytania, ale często nie czeka na odpowiedź
Rzadko nawiązuje kontakt wzrokowy
Ma wahania nastroju, łatwo przechodzi od śmiechu do płaczu
Często wchodzi w konflikty z innymi dziećmi
Ma kłopoty z przyswajaniem wiedzy
Ma problemy z nauką szkolną: czytaniem, pisaniem, zapamiętywaniem, liczeniem
Ma trudności w przepisywaniu, przerysowywaniu z tablicy
Częściej niż inne dzieci w jego wieku odwraca znaki graficzne /cyfry, litery/
Ma kłopoty z czytaniem z tablicy
Zdarza się, że dziecko zaczyna czytać wyrazy od końca
Nie ma dominacji jednej ręki i żadna nie jest wystarczaj±co sprawna
Trudno się koncentruje, a łatwo się rozprasza
Jest nadwrażliwe emocjonalnie, często się obraża
Nawet drobne urazy wywołują gwałtowną reakcję i długotrwałe narzekania
Trudno jest je nakłonić do współpracy z dorosłym lub współdziałania z innymi dziećmi,

jest uparte

Poproszone o coś często albo się z tym opóźnia, albo w ogóle zapomina o wykonaniu
W nowym miejscu dziecko czuje się zagubione, potrzebuje sporo czasu by zdobyć orientację

w otoczeniu

Jest słabe fizycznie, szybko się męczy
Ma obniżoną odporność, często choruje
Ubiera się nieadekwatnie do pogody
Nie lubi zmian (w planie dnia, w swoim pokoju, w domu)
Lubi, żeby wszystko działo się według ustalonego planu (w przeciwnym razie reaguje lękiem

lub napadami złości)

Ma trudności z podejmowaniem decyzji, gdy ma kilka możliwości do wyboru
Łatwo się poddaje, zniechęca, gdy napotyka niewielkie nawet trudności
Ma kłopoty z poprawną wymową

(1) - Joanna Korczak-Grochowska – psycholog, kinezjolog, terapeutka wzroku i widzenia, trenerka Szybkiego Czytania. Prowadzi terapię z wykorzystaniem integracji sensorycznej, integracji bilateralnej, integracji odruchów, treningu słuchowego Johansen IAS, ukończyła także szkolenie Neuroflow. Od 20 lat zajmuje się treningiem wzroku, odbyła dwuletni staż w Warszawskim Holistycznym Ośrodku Terapii Widzenia Mikołaja Markiewicza, uczyła się też od Siergieja Litwinowa. Współpracowała przy tworzeniu Międzynarodowego Instytutu dr Swietłany Masgutovej w Polsce, w tym czasie współorganizowała i tłumaczyła szkolenia zagranicznych trenerów, m.in. Carli Hannaford, Freda Donaldsona (Original Play), Dona Cambella (Efekt Mozarta); tłumaczyła także książki z zakresu kinezjologii. Odbyła liczne kursy i szkolenia z obszaru neurokinezjologii, sensoryki, neurofizjologii, współczesnej psychologii, uzdrawiania przez świadomość. Razem z mężem – terapeutą Maciejem Grochowskim założyła i od 2003 roku współprowadzi w Warszawie Centrum SENS – ośrodek terapii i rozwoju dla dzieci i rodziców. Jest współtwórczynią autorskiego programu zabaw i ćwiczeń dla dzieci ROZWIJANKI®, wspierającego integrację odruchów i wspomagającego rozwój psychoruchowy. Prowadzi także wykłady i warsztaty dla studentów studiów podyplomowych w Kujawsko – Pomorskiej Szkole Wyższej w Bydgoszczy.